W ostatnim czasie znacznie wzrosło zainteresowanie tematem odzieży kompresyjnej, dlatego postanowiłem przybliżyć Wam trochę ten temat.
Zdecydowałem się na to również dlatego, że widzę na co dzień wiele błędów przy stosowaniu tego typu produktów, wynikających ze znacznego spłycania tematu odzieży kompresyjnej.
Kompresja to temat na czasie zarówno w sporcie (m. in. biegi długodystansowe, triathlon, regeneracja) ale również w medycynie. W jednej i drugiej kategorii istotne jest stosowanie produktów, które są: bezpieczne, skuteczne oraz wygodne.
Zrozumienie na czym polega działanie odzieży kompresyjnej należy rozpocząć od wyjaśnienia dwóch kluczowych w tym obszarze definicji: ucisk vs. kompresja:
Ucisk – to stały nacisk wywierany na daną powierzchnię, bez względu na jej gęstość.
Kompresja – to nacisk wywierany na daną powierzchnię ale zmieniający się wraz z jej gęstością.
Gdy mówimy o odzieży kompresyjnej, to oczywiste jest, że tym co będzie wywierało nacisk jest materiał, z którego odzież jest wykonana. Powierzchnia, na którą wywierany będzie nacisk to ludzkie ciało, a o gęstości powierzchni mówi obszar ludzkiego ciała i tkanki miękkie.
Dla lepszego zobrazowania sytuacji, gdy spojrzymy na ludzką nogę, to w okolicy kostek mamy mało tkanek miękkich i w tym miejscu gęstość tkanek jest mniejsza niż w okolicy łydki. W najgrubszym miejscu, na łydce, ze względu na mięśnie, gęstość tkanek miękkich się zwiększa w stosunku do niższych partii nogi.
Każdy pewnie chociaż raz doświadczył efektu „chińskiej skarpetki”. Skarpetki ze słabej jakości materiałów i nieodpowiednio wykonane, po całym dniu noszenia zostawiają na łydce ślad. Powstaje on ponieważ ucisk wywierany przez ściągacz skarpetki jest zbyt duży. Długotrwałe stosowanie takich skarpetek ma bardzo zły wpływ na krążenie krwi i limfy. W konsekwencji może doprowadzić do pojawiania się żylaków, zakrzepicy żylnej, a nawet amputacji kończyny.
Czym więc w praktyce różni się ucisk od kompresji?
W przypadku odzieży kompresyjnej nacisk jaki jest wywierany na ludzkie ciało jest kontrolowany i mierzalny.
Dla lepszego zobrazowania tej różnicy, skarpety kompresyjne stosowane w sporcie m. in. w bieganiu są stworzone tak, że kompresja jest największa w okolicy kostek i stopniowo się zmniejsza ze względu na wzrastającą gęstość tkanek, o której pisałem wcześniej. Sprzyja to lepszemu przepompowywaniu krwi z niższych partii nóg ku górze. Nabiera to szczególnego znaczenia w sportach wytrzymałościowych, gdzie wraz ze wzrostem czasu trwania wysiłku zwiększa się zapotrzebowanie mięśni na tlen, który musi być dostarczany do mięśni wraz z krwią.
W przypadku odzieży kompresyjnej stosowanej w medycynie szczególnie istotne jest odpowiednie, kontrolowane działanie tego typu rozwiązań aby skuteczniej wspomagać proces leczenia. W obszarze medycznym stosuje się kompresję z poziomu 1 grupy A, zgodnie z wytycznymi Francuskiej Agencji Akredytacji i Oceny Usług Zdrowotnych. Prezentuje to poniższa tabela obrazująca skalę typów kompresji.
Odzież kompresyjna znajduje zastosowanie zarówno u pacjentów neurologicznych (Dziecięce Porażenie Mózgowe, Zespół Downa, Autyzm, Udary, Parkinson, Pląsawica Huntingtona i inne), leczeniu oparzeń (zarówno w fazie ostrej jak i przewlekłej), leczeniu zakrzepic żylnych czy nawet w przypadku niektórych zabiegów operacyjnych (np. liposukcja).
W każdym z wyżej wymienionych przypadków zastosowanie odzieży kompresyjnej musi być uzgodnione z lekarzem. Odzież powinna być indywidualnie dobrana i wykonana z odpowiednich materiałów. Należy zapoznać się z zasadą jej zakładania.
Każda ze wspomnianych jednostek chorobowych wymaga innego rodzaju kompresji. Mierzy się ją w milimetrach słupa rtęci (mmHg) i różnicuje ze względu na obszar ciała, który odzież obejmuje. Pokazuje to poniższa tabela:
Jakie materiały powinny być stosowane do tworzenia odzieży kompresyjnej?
Muszą to być materiały charakteryzujące się dużą ale jednocześnie kontrolowaną rozciągliwością, oddychające, hypoalergiczne, ze strefowymi obszarami o niskiej kompresji (miejsca na ludzkim ciele gdzie duża kompresja jest niewskazana np. doły pachowe).
Materiałem o takiej charakterystyce jest lycra. Składa się ona z dwóch głównych składników:
Poliamidu – znanego bardziej pod nazwą nylon.
Elastanu – materiału o strukturze poliuretanowych włókien charakteryzujących się bardzo dużą rozciągliwością.
Wzajemny stosunek tych dwóch typów materiałów będzie istotny przy doborze odzieży kompresyjnej do danego zastosowania. Poza tym ważny jest również sam proces tworzenia i szycia odzieży z takiego materiału, tak by rozciągliwość mieściła się w przedziałach opisanych w tabeli 2. Jeśli ten warunek nie jest spełniony, to odzież kompresyjna, pomimo że będzie wyglądać nowocześnie dzięki np. atrakcyjnej kolorystyce i będzie dobrze przylegać do ciała (duża rozciągliwość) nie zapewni kompresji na poziomie 1 grupy A.
W ostatnim czasie wiele mówi się o odzieży kompresyjnej w kontekście Mózgowego Porażenia Dziecięcego. Kompresja, którą dają ubrania w postaci body, kombinezonów, spodenek, koszulek, kamizelek itd. poprawia w dużym stopniu ułożenie ciała w przestrzeni, liniowość, symetrię, a także pracę mięśni. Trzeba jednak pamiętać, że źle dobrana odzież, nieodpowiednia kompresja, zły materiał mogą szkodzić i zamiast pomóc dziecku w życiu codziennym i rehabilitacji zniweczą dotychczas włożony trud. Należy mieć również świadomość, że kupowanie neoprenowych kombinezonów do surfingu w sklepach sportowych, czy zakładanie dzieciom elastycznych strojów w rozmiarze dwu, trzykrotnie mniejszym niż w rzeczywistości noszą, ma niewiele wspólnego z kompresją. To nic innego tylko ucisk, który nie będzie odpowiadał charakterystyce kompresji zgodnie z parametrami, które opisałem powyżej. Nie wniesie nic nowego w codzienny proces leczenia, a za to może przysporzyć wiele problemów związanych z otarciami skóry, zaburzeniami krążenia obwodowego, trudnościami z oddychaniem, czy nudnościami.
Zachęcam wszystkich do zwracania się w takich sytuacjach o pomoc do specjalistów (Lekarze, Fizjoterapeuci, Ortotycy), którzy zdecydują o konieczności zastosowania tego typu rozwiązania, jego rodzaju, jak również będą kontrolować praktyczne zastosowanie w trakcie rehabilitacji.
